اسوه حسنه؛ روح سیره نبوی در جوامع اسلامی به فراموشی سپرده شده است

 

استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت: در برخی جوامع اسلامی حاکمانی را می بینیم که به جای درنظرگرفتن مصلحت مردم به مصلحت خود و بهره مندی زودگذر از دنیا می اندیشند و به جای رعایت صلاح جامعه به بقای حاکمیت خود و نزدیکان و حزب و گروه خود می اندیشند.

حجت الاسلام والمسلمین کاظم قاضی زاده، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در گفت وگو با شفقنا پیرامون خصوصیات دوران های مختلف زندگی پیامبر اکرم (ص) بیان کرد: پیامبر(ص) در دوران قبل از بعثت، از خود یک شخصیت وارسته، نزیه و امین را برای مردم مکه به نمایش گذاشتند به طوری که قبل از بعثت، پیامبر اسلام با عنوان«محمد امین» شناخته می شدند و مشرکان به امانتداری، صداقت و راستگویی ایشان معترف بودند؛ از ابوجهل نقل شده که به پیامبر(ص) می گفت: «ما شخص تو را تکذیب نمی کنیم بلکه آنچه را که آورده ای، تکذیب می کنیم». یا در روایت تاریخی دیگری آمده است که: «ابوجهل با پیامبر اسلام ملاقات و با ایشان مصافحه می کند. شخصی از مشرکان به ابوجهل اعتراض می کند که چرا با «محمد» مصافحه کردی؟ ابوجهل می گوید: «به خدا سوگند می دانم که او راستگوست و پیامبر خداست، ولی ما چه زمانی تابع عبد مناف بودیم؟». این روایت ها و داستان ها، از صداقت و راستگویی پیامبراکرم(ص) در دوران قبل از بعثت و پذیرش آن حضرت نزد مردم مکه و مدینه حکایت دارد.

ایثارگری مسلمانان در شعب ابی طالب نمود بارز دوره دوم زندگی پیامبر(ص)

او به دوره دوم زندگی پیامبر اکرم(ص) – ۱۳ سال حضور در مکه- اشاره کرد و گفت: مهمترین مساله این دوره، آغاز دعوت مشرکان و عموم مردم به اسلام بود ، اما تحکیم مقاومت جمعی در برابر دشمنان و ایجاد روحیه ایثار و دیگرخواهی از جمله مواردی است که می تواند مورد توجه قرار گیرد.

رئیس موسسه فهیم یادآور شد: در این دوره، مسلمانان گروه اندکی بودند که مورد هجمه های مشرکان قرار می گرفتند چون آنها می دانستند وقتی دعوت پیامبر اکرم(ص) فراگیر شود و آموزه های عدالتخواهانه و مساوات طلبانه در جامعه گسترش یابد، جایی برای آنها نخواهد بود و به همین دلیل با دعوت پیامبر(ص) و دین جدید الهی به گونه های مختلف مخالفت می کردند.

او ادامه داد: مسلمانان که تعداد محدودی در مکه بودند مورد آزار و شکنجه مشرکان قرار می گرفتند که بارزترین نمونه، داستان یاسر و سمیّه است که آنها را شکنجه می کردند تا از وفاداری به پیامبر (ص) برگردند و در این راه جان خود را از دست دادند و عمّار با توریه خود را نجات می دهد. زندگی جمعی همراه با سختی و ایثارگری در شعب ابی طالب نمود بارز دوران بعثت پیامبر اکرم(ص) تا هجرت به مدینه بود.

تحکیم برادری و اخوت مشخصه بارز دوره سوم زندگی پیامبر(ص)

قاضی زاده گفت:  دوره سوم زندگی پیامبر اکرم(ص) زمان هجرت ایشان به مدینه است؛ در این دوران، پیامبر مورد استقبال مردم مدینه قرار گرفتند و قبیله اوس و خزرج که از دیرباز با یکدیگر جنگ و خصومت داشتند، حضور پیامبر اسلام را موهبتی برای خود قلمداد کرده و پیامبر هم با اخلاق حسنه خود توانست مهاجران و انصار را گرد شمع خود جمع کند.

او تحکیم برادری و اخوّت را ویژگی بارز دوره سوم زندگی پیامبر اکرم(ص) برشمرد و افزود: اوس و خزرج دو قبیله معارض بودند و مهاجرین هم که از شهر دیگری آمده و نیازمند کمک انصار بودند ، بنابراین اخوت و برادری به عنوان امر جدی مطرح شد و پیامبر با این اقدام، دشمنی ها، قبیله گرایی و گروه گرایی را از بین بردند و فرهنگ برادری را ذیل پرچم واحد اسلامی به وجود آوردند و کینه توزی را با آموزه های عفو و گذشت تا حدود زیادی از میان برداشتند.

استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ادامه داد: گرچه پیامبر اکرم(ص) در این دوره غزوه های متعددی داشتند ، اما حاکمیت برای پیامبر (ص)  بود و عمده قوانین اجتماعی اسلام در همین دوره به عنوان وحی از جانب خداوند نازل شد.

ایجاد جامعه ایده آل در دوران چهارم زندگی پیامبر اسلام(ص)

او مرحله چهارم زندگی پیامبر اسلام را جلوه بیشتری از تحکیم یک حکومت ایده آل در مدینه دانست و افزود: جامعه مدنی دوران رشد و بالندگی خود را در این دوره طی می کرد و نگرانی از اصل استقرار دین پیامبر(ص) رفع شده بود و مجموعه های آموزه های اصیل اسلامی مانند امانتداری و عدالتخواهی و وفای به عهد و پیمان و ایجاد عشق و شور به دین خدا و پیامبر اسلام در این دوره جلوه کرد. پیامبر (ص) در این دوره به کرامت و حرمت انسان، امنیت، اخوت اسلامی و همراهی واقعی با مردم تاکید می کردند و در سیره عملی و آموزه های خود جامعه ایده آلی را ایجاد کردند. شخصیت پیامبر (ص) به عنوان مهم ترین شخصیت محبوب شناخته می شد تا جایی که در جریان صلح حدیبیه وقتی پیامبر اسلام وضو می گرفتند، مسلمانان نمی گذاشتند آب وضوی ایشان به زمین بریزد. در دوره آخر زندگی پیامبر، مکارم اخلاق در حوزه های فردی و اجتماعی جلوه کرده بود و مسلمانان هم پیامبر را به عنوان اسوه در زندگی خود برگزیدند.

روح سیره نبوی در جوامع اسلامی به فراموشی سپرده شده است

قاضی زاده در مورد وضعیت کنونی جهان اسلام در مقایسه با انتظار پیامبر اسلام از جامعه ایده آل مدنی گفت: برخی جوامع اسلامی معاصر به طور کلی از سیره پیامبر عظیم الشان اسلام دور شدند و برخی هم به ظاهر بخشی از سیره پیامبر اکرم(ص) را انجام می دهند،  اما روح سیره نبوی را از یاد برده و به فراموشی سپردند.

او دیکتاتوری های آشکار و پنهان را ویژگی برخی حکومت ها در جوامع اسلامی دانست و افزود: برخی کشورها رسما حکومت مستبد و موروثی دارند و به صورت پادشاهی اداره می شوند و اذعان می کنند هیچ توجهی به خواست و اراده عمومی ندارند؛ در مقابل بخشی از حکومت ها هم هستند که گرچه به ظاهر با رای مردم سرکار آمدند ، اما طوری حکومت می کنند که حکومت استبدادی و فردی ادامه پیدا کند و این با روح سیره پیامبر(ص) که مردم را به عنوان مهمترین امر در عرصه اجتماعی می پذیرفتند، منافات دارد.

نیازمند بازگشت به روحیه مشورت هستیم / حکومت پیامبر(ص)، هرگز با استبداد و دیکتاتوری و خشونت و تحقیر مردمان همراه نبود

رئیس موسسه فهیم به جریان جنگ احد اشاره کرد و گفت: پیامبر(ص) در غزوه احد با مسلمانان مشورت کردند، عده ای از سالخوردگان و باتجربه های مدینه گفتند بهتر است در شهربمانیم و جوانتر ها گفتند به خارج شهر برویم. پیامبر در یافتند که نظر اکثریت خروج از شهر است ، لذا به نظر اکثریت عمل کرده و به خارج از شهر رفتند. پیامد این خروج شکست غزوه احد بود، اما باز آیه قرآن بر مشورت تاکید کرد و با نزول آیه کریمه «وشاورهم فی الامر» مسیر جوامع اسلامی را مشخص کرد. این درحالی است که روحیه مشورت با مردم به عنوان دستور قرآنی و سیره نبوی در میان حاکمان برخی جوامع اسلامی دیده نمی شود و نیازمند به آن هستیم.

او مهربانی و عفو را آموزه دیگر پیامبر اسلام(ص) ذکر کرد و گفت: اینکه امروزه افراد به بهانه های مختلف در حکومت های بسیاری از جوامع اسلامی بدون در نظر گرفتن مقررات و حقوق انسان در اسلام، به حبس و حصرهای طولانی افتاده و یا محکوم به اعدام می شوند، یا جنگ هایی که بین کشورهای اسلامی وجود دارد هیچ کدام با سیره پیامبر عظیم الشان اسلام سازگاری ندارد.

قاضی زاده ادامه داد: حکومت پیامبر(ص)، هرگز با استبداد و دیکتاتوری و خشونت و تحقیر مردمان همراه نبود، بلکه پیامبر(ص) شخصیتی برجسته بود که نمی خواست از طریق حاکمیت بر مردم منفعتی را کسب کند یا به جایگاهی برسد ، اما در زمان حاضر، بسیاری از حاکمان را در بلاد اسلامی می بینیم که به جای در نظر گرفتن مصلحت مردم به مصلحت خود و بهره مندی زودگذر از دنیا می اندیشند و به جای رعایت صلاح جامعه به بقای حاکمیت خود و نزدیکان و حزب و گروه خود می اندیشند و به خاطر حفظ این مصلحت حاضرند حقوق مردم را زیرپا بگذارند.

وظیفه مسلمانان و حاکمان جوامع برای بازگشت به سیره پیامبر اکرم(ص)

او عنوان کرد: وظیفه مسلمانان برای بازگشت به سیره پیامبر(ص) این است که هرچه بیشتر آگاه شوند و زیربار ظلم و ناعدالتی نروند،  گرچه این زیربارظلم نرفتن هزینه دارد و مردم همانگونه که قرآن فرموده است: «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا بانفسهم» برای اینکه روی خوش ببینند باید هم خودشان از فساد دور شوند و در مسیر صلاح گام بردارند و هم با تقویت یکدیگر و خودسازی زمینه را برای رسیدن به جامعه ایده آل فراهم کنند.

بسیاری از اصول حکومت علوی در جوامع اسلامی با توجیهاتی کنار گذاشته شده است

استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: درحال حاضر که زمینه های آگاهی بخشی با توسعه فضای مجازی فراهم شده و امروزه یکی از شاخه های عدالت تحت عنوان عدالت اطلاعات تعریف می شود، باید مردم در کشورهای مختلف، توسعه اطلاع رسانی را مدنظر قرار دهند و روشنفکران و نخبگان جوامع اسلامی اطلاع رسانی کنند و این اطلاع رسانی بتواند اطلاعات را در سطح جامعه گسترش داده و حقیقت سیره نبوی و واقعیت های موجود در صدر اسلام را تبیین کنند. متاسفانه امروز بسیاری از اصول حکومت علوی در جوامع اسلامی با توجیهاتی کنار گذاشته شده است که باید با گسترش آگاهی مطالبه گری مردم از حاکمان بیشتر شود .

او افزود: حاکمان هم باید متوجه باشند حکومت ها از بین می روند و آنچه برجای می ماند، نام نیک یا بد است و چه بهتر که انسان وقتی در مسند حکومت کشوری وجود دارد، مصلحت مردم را در نظر بگیرد و برای مردم کار کند و در حقیقت پیرو سیره نبوی و علوی شود .